Foto: Sander Mulder, Yppah. Pindakaasvloer mini. CC-BY-SA 3.0 licentie.

Frisse pindakaaswind in Nederland

In 1962 zag de pindakaasvloer van Wim T. Schippers het licht en het is tot op de dag van vandaag een kunstwerk waarover ophef is. Het museum Boijmans van Beuningen kocht in 2011 december 2010 de instructie om de pindakaasvloer aan te leggen. De aankoopprijs van – naar verluidt – €30.001 en de tentoonstelling leidden tot brede aandacht en ophef in de media: van de regionale zender tot GeenStijl tot de Wereld Draait Door, iedereen vond er wel wat van.

Wim T. Schippers wil naar mijn mening een discussie aangaan over het nut van kunst, het nutteloze van het leven en wellicht iets specifieker het effect dat kunst heeft op jou als toeschouwer. Het Boijmans wil bezoekers om te kunnen blijven bestaan. Webpresence van je kunst en je het museum heeft invloed op de naamsbekendheid, de merkbeleving, de publieke opinie over jouw museum en heeft uiteindelijk invloed op het daadwerkelijke bezoek aan het museum.

Tijdens de expositie in 2011 van het de pindakaasvloer in het Boijmans nam Schippers met hulp van het museum dan ook de moeite om te reageren op 675 bezoekersvragen gesteld in videofilmpjes via ArtTube, een webvideo-platform van onder andere het Boijmans [2]. Schippers geeft 675 Meer dan 5.000 stemmen zijn via het kanaal ‘Pindakaaspost’ uitgebracht. Het aantal views is niet te achterhalen maar is minstens 5.000. Op YouTube staan daarentegen 12 filmpjes als je zoekt op ‘pindakaasvloer’ en bij elkaar opgeteld kom ik op 39.088 views waarvan 25.802 via een illegaal gepost fragment uit De Wereld Draait Door [3, datum raadpleging 13.09.02012].

Met een controversieel kunstwerk als de pindakaasvloer heeft het Boijmans media-goud in handen. Waarom kiest het Boijmans voor ArtTube als kanaal en niet voor een medium met mogelijk een veel grotere webpresence zoals YouTube?

Hoe de pindakaaswind is gaan liggen

Liesbrecht Huybrechts heeft onderzoek gedaan in de kunstpraktijk naar ‘participatory culture’ oftewel cultuur – lees kunst – waarin mensen kunnen samenwerken en gebruik kunnen maken van media en ‘genetwerkt gereedschap’.

Volgens Huybrechts kun je dat op twee manieren doen: via een speciaal daarvoor gemaakt ‘ding’ zoals ArtTube of òf via een ‘bestaand ding’ zoals YouTube waaraan je kan meedoen in een door jou gekende en gebruikte social media omgeving [4]. In beide gevallen verlies je als kunstenaar een deel van de controle over het creatieve proces en daarmee over het kunstwerk. Echter een kanaal als ArtTube geeft de kunstenaar veel meer grip op het participatieve kunstwerk.

Het blijft 675 filmpjes lang gaan over de pindakaasvloer en het effect op de bezoeker. Zowel de vragen van bezoekers als de antwoorden van Schippers zijn braaf en hebben an sich tot weinig ophef geleid. Je zou kunnen zeggen dat Schippers eerder samenwerkt met de bezoeker en niet zozeer opnieuw provoceert met dit aspect van zijn kunstwerk.

Wat kun je met Huybrechts’ onderzoek binnen de opdracht van Nieuwe Dingen Doen?

Wil je de participatie met je kunstwerk aan de gang houden en laten groeien, dan kun je volgens Huybrechts het best afwisselend provoceren en samenwerken en afwisselen tussen speciaal gecreëerde ‘dingen’ en gewone media. Het best kun je de fouten en zwaktes van het medium zelf meenemen in je creatie. Verder moet je de deelnemers in staat stellen om echt aan de slag te gaan met ‘het ding’ dat je maakt door handleidingen te verstrekken, gereedschap te geven om onder de motorkap van jouw creatie aan de slag te gaan, etc. Tot slot geeft Huybrechts aan dat je sporen moet kunnen achterlaten en feedback moet kunnen krijgen.

Als je Huybrechts’ inzichten opvolgt, dan moet je in de concrete wellicht het fenomeen ‘webpresence’ aan de kaak stellen op een artistieke wijze die past bij Utrecht, jonge mensen en de social media die je kiest zoals Facebook.

Als je bijvoorbeeld werkt aan een fictieve start-up die handelt in likes maak je een provocerende start van met het vergroten van de webpresence. Bouw je een eigen Facebook-platform waarin je ongelimiteerd likes kunt geven vanuit bepaalde rollen, dan kies je voor een samenwerkende route. Huybrechts geeft je denkgereedschap om de vraag te onderzoeken en geeft je tactische overwegingen om ideeën tot uitvoering te krijgen.

Als je nieuwe dingen wilt doen, kijk dan eens naar de vraag van de opdrachtgever door een ambitieuze bril: het opstarten en aan de gang houden van een Utrechts participatief kunstproject tot ver na 2018.

Veel plezier met Nieuwe Dingen DOEN en ik zie uit naar reacties.

Bronnen:

[1] Bron: RTV Rijnmond, item van 03.06.02011 door Esther Godijn

[2] ArtTube ‘Pindakaaspost’

[3] Fragment op YouTube van De Wereld Draait Door uitgezonden op met Wim T. Schippers over de pindakaasvloer: http://www.youtube.com/watch?v=VUNIqEFtnAk

[4] Huybrechts, L. Participatory creation is risky. A roadmap of participatory creation processes and the shifting role of creative ‘things’. April 2011, dissertatie KU Leuven. Verkrijgbaar via Lulu.com als ebook voor €0,79 euro [print-on-demand: zwart/wit €10,- kleur ca. €50,-].